جاي خالي دريافت هاي عاطفي و معنايي در زبان تصوير امروز محسوس است و بازخواني آموزنده هاي تصويري گذشتگان براي پيوستگي و تداوم فرهنگ تصويري هر جامعه يک ضرورت قلمداد مي شود. مفاهيم عناصر بصري و کيفيات معنايي آن در سنت هنرهاي تجسمي (ايران پس از ورود اسلام) جايگاهي مقدم تر از صورت و شکل و رابطه اي ناگسستني و پيوند خاطري با باورها و الگوهاي کهن جامعه گذشته خود داشت است. نگرش دروني و وابسته به اين معيارهاي سنتي در تفسير و تجسم پيرامون هنرمند ايراني، معناي واژه «ديدن» را از تعاريف کلاسيک به تعريفي کيفي و والا نمود (intuition) ّبدل ساخته و معناي اين واژه را تکميل کرده است. اين کتاب به بررسي چگونگي نگاه هنرمند ايراني در تجسم بخشي پيرامون خود مي پردازد؛ نمونه هاي تصويري و نقل شده از کتب عرفاني در متن حاضر و تطابق آن با عناصر و کيفيات بصري حکايت از آگاهي هنرمند ايراني در عرصه شناخت باطني اجزا و ويژگي هاي تصوير دارد: نقطه نماينده وحدانيت، خط نماد عقل کل (طرح آفرينش)، اشکال به مثابه پديده هاي کائنات، رنگ تطبيق يافته با نظام هاي چندگانه هستي و مراتب شهود... و همگي يادآور کثرت در وحدت و کمال در کيهان زايي (تکوين ) هستند. در اين راستا، تصوير در قسم پذيري صوري خود محدود مي ماند ولي در معنا، تعاريفي تاويل پذير مي يابد. پرداختن به خاطرات ازلي به معناي تقليد از گذشتگان نيست، بلکه به معناي باززايي آن مطابق با شرايط حال است. شناخت حسي - بومي اين مبادي سواد بصري براي طراحان جامعه ايراني که گريبان گير بازي هاي بي دليل اشکال و برخوردهاي فرمي در حوزه تصوير و نوشتار شده اند، لازم به نظر مي رسد تا بتوانند با شناخت بهتر امکانات ماهوي بيشتري را بازيابند.