کتاب تصنيف و ترانه‌سرايي در ايران شامل دو بخش است. بخش اول به بررسي موسيقي و شعر و تعريف موسيقي و گروه موسيقايي اختصاص دارد. سپس بحث تصنيف يا لحن موزون و انواع آن به ميان مي‌آيد و در ادامه نويسنده به تاريخچه تصنيف و تصنيف‌سرايي مي‌پردازد. انتها نيز، به شرح حال پيشگامان تصنيف پرداخته مي‌شود. بخش دوم کتاب کاملاً به گزيده تصانيف اختصاص دارد. به دليل اهميت نقش پيشگامان تصنيف‌سرا در زبان و ادبيات فارسي، نخست تصانيف آن‌ها به ترتيب زماني (شيدا، عارف، بهار) آورده شده است و در ادامه به ترتيب الفباييِ نام خانوادگي تصنيف‌سرايان. ادبيات و موسيقي در تاريخ هنر ايران، همواره در کنار يگديگر رشد کرده‌ و از يکديگر تاثير گرفته‌اند. به جرأت مي‌توان گفت، موسيقي ايراني دوام خود را مديون شعر است و به همين ميزان، شعر کلاسيک ايراني و اوزان مورد استفاده شعراي ايران، همگي مُلهم از موسيقي ايراني و ريتم‌هاي آن است. پيوند موسيقي ايراني با شعر تا آنجاست که در دوره‌هاي مختلف، از اشعار فارسي، براي آموزش ريتم‌ها و ادوار موسيقي ايراني استفاده مي‌شده است. همچنين، اساتيد موسيقي سنتي و موسيقي نواحي ايران، براي آموزش و انتقال گنجينه موسيقي ايراني به نسل بعد، از شعر و ترانه استفاده مي‌کردند. استفاده از اشعار در موسيقي ايران، از دوره مشروطه، شکل تازه‌اي گرفت. تحولات سياسي و اجتماعي اين دوره،‌ باعث شکل‌گيري فرم تازه‌اي از ترانه‌ها و تصانيف در موسيقي ايران شد. در اين دوره، آهنگسازان و شاعران بزرگي همچون ميرزا علي‌اکبر شيدا و عارف قزويني ظهور کردند. اهميت اين دوره در شکل‌گيري تصانيف امروزي به آن جهت است که در اين دوره، براي اولين بار، ‌از شعر جهت بيان مقاصد سياسي و اجتماعي و يا بيان احساسات روزمره استفاده شد. البته بايد اين نکته را درنظر گرفت که پيش از اين دوره، شعر در موسيقي نواحي چنين نقشي داشته است و حاوي مضاميني در مورد زندگي و عادات مردم بوده است،‌ اما در اين دوره خاص، تصانيف براي اولين بار به‌صورت عمومي اجرا شدند و ترانه‌هاي آن‌ها،‌ ورد زبان مردم مي‌شود. کتاب «تصنيف و ترانه‌سرايي در ايران»، نوشته سهراب فاضل، در واقع نسخه دوم و مکمل کتاب «تصنيف‌سرايي در ادب فارسي» است. سهراب فاضل در اين کتاب، مباحث نظري شعر و موسيقي ايراني را مورد بررسي قرار داده است. موضوع اصلي مورد بحث در اين کتاب، پيوند شعر و موسيقي در ايران و تاثير متقابل اين دو هنر در رشد و اعتلاي هر يک از آنهاست. فاضل با بررسي تصانيف کهن فارسي و بيان اهميت آن در موسيقي ايران،‌ سعي دارد تفاوت ميان تصانيف فاخر با ترانه‌هاي مبتذل را آشکار کند. در بخش دوم اين کتاب گزيده‌اي از ترانه‌ها و تصانيف ماندگار ايراني، براي علاقه‌مندان به فرهنگ و هنر ايراني گنجانده شده است.